Afyon Lezzetleri Tescillendi

Bu yazım 09.06.2020 Tarihinde Diriliş Postası Gazetesinde Yayınlanmıştır.

https://www.dirilispostasi.com/makale/afyon-lezzetleri-tescillendi

Orta Anadolu ile Ege Bölgesi’nin birleştiği noktada bulunan Afyonkarahisar, Anadolu gelenek ve göreneklerini koruyarak, günümüze kadar getiren sayılı illerimizden biridir. Afyon Anadolu demektir. Afyon yemek kültürünün özellikleri ve yiyeceklerin hazırlanış şekilleri incelendiğinde, hep Anadolu Türk Mutfağının izlerini görür ve hayran kalırsınız.

Afyon Mutfağı

Afyonkarahisar oldukça zengin bir mutfağa sahiptir. Daha önce çok daha geniş bir Afyon Mutfağı yazısı yazmıştım. Orada belirttiğim gibi, Afyonkarahisar‘ın UNESCO tarafından Türkiye ’de 3.il olarak gastronomi kenti ilan edildiğini sanırım biliyorsunuz. Gündemde oldukça yer aldı. Şimdi tekrar bu ilimizle ilgili bu yazıyı yazmamım sebebi ise tam bu dönemde Afyon’da muhteşem bir gastronomi festivali yapılacaktı. Ama malum korona virüsü nedeniyle iptal edildi. Ancak yine bu yılın Eylül ayında yapılmasını planladıkları birçok organizasyon var. Ajandanıza alın, sakın kaçırmayın derim. Eylül ayından önce tekrar yazıp hatırlatacağım. Birkaç gün önce de, Afyonkarahisar belediyesinin gastronomi konularının başında ve aynı zamanda Afyon’da bulunan bir otel zincirinin de yöneticisi olan İhsan Akar beyle çok önemli bir telefon görüşmesi yaptım. Tam bu süreçte herkesin evlerinde olduğu, beton duvarların arkasında izole hayat yaşadığı bir dönemde “Gastro Terapi” adıyla bir projeyi hayata geçireceklerinin müjdesini verdi. Bu proje bana çok anlamlı geldi. Bunu özel bir yazı konusu yapacağımı söyleyerek devam edeyim. Elbette biliyorsunuz ama ben tekrar söylemek isterim ki, uzun dönemdir Afyon Mutfağını bilir, çok sever ve takip ederim. Sucuğundan kaymağına kadar çeşit çeşit lezzetleri barındıran Afyon’a, yeni de normalleşme takvimi başlamışken en kısa zamanda gidin, ziyaret edin ve inanılmaz lezzetleri tadın derim. Bazen fırsat varken, ülkemizin bu güzelliklerini yerinde görüp tatmak lazım.

Afyonkarahisar Gastronomi Kültürünün Özellikleri

Geleneksel lezzetleriyle öne çıkan Afyon gastronomi kültürü aynı zamanda bol bir çeşitliliğe sahiptir. Bu ilimiz birçok medeniyete ev sahipliği yapmasının yansıra, en eski dönemlerin tarihi ve kültürel değerlerin izlerini de taşıyan bir coğrafyada yer almaktadır. Bölge çok uzun yıllardır tarım ve hayvancılıkla ilgilenmektedir. Dolayısıyla da bu durum inanılmaz lezzetli bir mutfak ve yemek kültürünün oluşmasını sağlamıştır. Bölgede yetişen ürünlerin yemeklerde kullanılıyor olması yerel lezzetlerin doğmasında da önemli rol oynamıştır. Yöresel yemekleri, hamur işleri, çorbaları, et yemekleri, sebze yemekleri, pilavları ve tatlı çeşitleriyle çok lezzetli bir mutfağın adıdır Afyon. Ayrıca tüm dünyanın kabul ettiği tescilli markalaşmış ürünlerinin sayısı da Afyonda oldukça fazladır. Kaymağı, sucuğu, lokumu, haşhaşı, kaymaklı ekmek kadayıfı, eti, et ürünleri ve şekerleme gibi destansı lezzetlere sahip ürünleri ile Afyon tam bir gastronomi kentidir. Afyon Mutfağı, bütüm et, Afyon kebabı, paçık, duvaklı hindi dana tandır, dana kavurma gibi yemeklerde görüldüğü üzere protein ağırlıklıdır. Ancak sebzeli yemeklerden de geri kalınamamaktadır. Bamya ve 20’den fazla çeşitte yemeği yapılan patlıcan bu mutfakta sevilir ve çok değerlidir. Nohut ve buğdaydan elde edilen göce, ince çekilmiş bulgur demek olan düğü, göce tarhanası, patlıcan böreği, ilibada dolması, patlıcan-pırasa-maydanoz-kabak musakkaları, düğülü yaprak dolması, arapaşı ve ekşili bamya diğer Afyonkarahisar’a ait nefis lezzetlerdir.

Afyonkarahisar’ın Tanınmış Yerel Ürünleri

Afyonkarahisar Mutfağında Haşhaş Vazgeçilmezdir

Afyonkarahisar’da yöreye özgü bir bitki olan haşhaş, özellikle hamur işlerinde bol miktarda kullanılmaktadır. Haşhaş, gelincikgiller (Papaveraceae) familyasına ait bir bitkidir. Haşhaş bitkisinin tohumları haşhaş yağı veya haşhaş ezmesi üretiminde kullanılmaktadır. Haşhaşlı lokul, haşhaşlı pide, övme bükme, ağzı açık, katmer, cızdırma vb. gibi haşhaş katılan hamur işleri oldukça fazladır. Ayrıca haşhaş tohumları, hiçbir işleme tabi tutulmadan yemeklerde ve pastalarda kullanılmaktadır. Afyonkarahisar’da haşhaş tohumları sarı, beyaz ve siyah olmak üzere üç çeşittir. Bölgede haşhaş ekimi güzlük ve yazlık olarak da iki şekilde yapılmaktadır.

Kaymak

Kaymak, kendine has üstün lezzet ve aroması ile Afyonkarahisar’la özdeşleşmiş bir süt ürünüdür. Sütün yağlı kısmının değerlendirildiği bir ürün olan kaymak manda ve inek sütünden elde edilir. Aslında kaliteli kaymak, manda sütünden elde edilir demek daha doğrudur. Kaymak, Afyonkarahisar Mutfağının vazgeçilmezleri arasında yer alır. Kahvaltılık olarak tüketildiği gibi, meyvelerden yapılan tatlılarda ve ekmek kadayıfında da kullanılır. Sade olarak yenilebildiği gibi, çeşitli tatlıların besleyici değerini ve lezzetini artırıcı bir çeşni maddesi olarak da kullanılmaktadır.

Afyon Kirazı ve Vişnesi

Kiraz Afyonkarahisar’ın Sultandağı ilçesinde yetişmektedir. Vişne ise Afyonkarahisar’ın Çay ilçesi ve Erkmen kasabasında yetişmektedir. Kiraz, vişne, elma üretimi bu ilçelerin ekonomisinin temelini oluşturmaktadır. Kiraz üretiminin % 80’i ihracata gitmekte olup, elma ve vişne daha ziyade iç piyasaya sürülmektedir. Kalan kısmı da ilçede bulunan meyve suyu ve konserve fabrikalarında değerlendirilmektedir.

Afyon Lokumu

Lokum doğal ve sağlıklı bir besin kaynağı olup, pek çok yararı vardır. Tabi şeker hastaları daha dikkatli tüketmelidir. Basit bir ifadeyle, şeker, su ve nişasta kullanılarak yapılan bir Türk tatlısına “Lokum” denir. Afyonkarahisar, bu geleneksel lezzetin yaygın bir şekilde üretildiği illerimizin en başındadır. Daha önceleri bal ya da pekmez ve un bileşimi ile yapılan lokumun 17. yüzyılda rafine şeker ile ve özellikle nişastanın bulunup ülkeye getirilmesi sayesinde hem yapımı, hem de lezzeti değişmiştir.

Afyon Kaymağı

Afyonkarahisar’a özgü bir ürün olan kaymaklı şekere Afyon Kaymağı denmesinin sebebi, ilk olarak bu ilde yapılıyor olması ve bu ilde üretilen kaymağın diğer yerlerde üretilenlere göre daha kaliteli olmasıdır. İlk defa Salih Şeker isimli bir usta tarafından 1901 yılında üretilmiştir. Kaymaklı şeker bu ilde olduğu gibi tüm Türkiye’de de beğenilmiş ve sahip çıkılmıştır.

Afyon Patatesi

Sandıklı ve Şuhut bölgesinde sınırlı miktarda yetişen ve Türkiye’nin her yerinde aranan ve tercih edilen değerli bir tür tatlı patates türüdür.

Afyon Sucuğu

Sucuk Afyon ili ile özdeşleşmiş ürünlerden birisidir. Türklerin pastırma ve kavurma ile birlikte Orta Asya’dan beri tükettiği et ürünlerindendir. Afyon sucuk konusunda entegre tesislere sahip olup genel anlamda markasını da ulusal anlamda tescil ettirmiş bir üne sahiptir. Sucuk yapımının esası pastırma yapımında olduğu gibi çiğ etin, tuz ve baharatla pişirilme şeklinden oluşur.

Özetle,

Afyon Mutfağına, kültürel, coğrafik ve tarihsel olarak baktığımızda, Türk Mutfak Kültürünün etkilerini görebiliriz. Aslında ülkemizin her bölgesinin kültürel yapısında yine bu izler vardır. İşte bu yörelerin yiyecek ve içecekleri, bunların hazırlanması, mutfakta kullanılan araç-gereçler ve yemek ile ilgili geleneklerin tümüne Anadolu Türk Mutfağının Yemek Kültürü denmektedir.