Ruhumuza Huzur Veren Siyah Çay Faydalı mı?

Ruhumuza Huzur Veren

Siyah Çay Faydalı mı?

Bu yazım 29.06.2020 Tarihinde Analiz Gazetesinde Yayınlanmıştır.

https://www.analizgazetesi.com.tr/gazete/29-haziran-2020-914/#group-11

Huzur veren bir içecek nedir diye sorarsanız hemen çay deyiveririm. Neden mi? Sohbetlerin, arkadaşlıkların ve dostlukların en yakın eşlik edicisi çaydır da ondan.

Talip Bayram

Huzur arıyorsanız, çay için. 

Yorgun bir günün sonunda, sevgiyle, mutlulukla bir bardak çay içebilmektir huzur. Sanki çayın bedenimizle birlikte ruhumuzu dinlendiren, huzur veren bir yanı vardır ve içince kendimize geliriz. Esnafın dert ortağı, ders çalışan öğrencinin yakıtı, ikindi vakti canı kek isteyen ev kadınlarının sohbet aracı, koyu sohbetlerin ilacı, olmazsa olmazımız çaydır. Bir yeri ziyaret mi ettiniz önünüze hemencecik sıcak bir çay konuverir.  Bir eve misafirliğe mi gittiniz daha adımınızı atar atmaz çay ocağa konmuş olur. Esnafların ocağında ise çayın altı sürekli kaynar. Yorgun argın işten mi döndünüz, yemek sonrası hemen bir çay canınız çeker değil mi? İşte Türk toplumunun en önemli içeceğidir çay ve sayısızca içme sebebimiz vardır. Aslında çay içmek için herhangi sebebe de ihtiyaç yoktur. Çay işte, içeriz büyük bir keyifle.

Dostlukların sohbetlerin hep aracısı olmuştur çay.

Sürekli bir şeyler yazsam veya okusam,  bu yazmalarımın ve okumalarımın arasında sürekli bir içecek olsa da zihnimi açsa, okusam yazsam da zihnim hep açık kalsa dediğiniz oluyordur muhakkak. Benim şahsen çok oluyor. İşte tam bu aradığım içecektir çay. Veya sizin de vardır belki, “ bi gelse de karşılıklı çay içebilsek” dediğiniz dostlarınız, sanki özlemler çayla son bulur, vuslat çayla huzur bulur ve dostluklar çayla dem tutar. Ve dahi dostunuzla “Konuşacak şeyler çoktur ama hele beklesin azizim, biz bir çay içelim ve bir çay içimi kadar huzur bulalım” dersiniz ya işte o içecek çay verir o sohbetin huzurunu, derinliğini. Hani dersin ya zaman zaman “bir çay içimi kadar kal be dostum yüreklerde, çayla muhabbet artsın gönüllerde ve sen muhabbeti çayla doldur be azizim.

Çay bir bağımlılıktan öte bir aşktır.

Özellikle altını çizerek söylüyorum, siyah çayı çok seven ve içen biri olarak acaba ne kadar faydalı olduğu konusunda kafa karışıklığı yaşıyorum. Türk toplumu olarak günün belki birçok vaktinde çay içiyoruz. Sabah kahvaltıda siyah çay zaten olmazsa olmazımız. Ardından kahvaltı sonrası keyif çayı içmenin uzun süredir bağımlısıyım. Akşam yemekten sonra veya misafirliklerde ve ziyaretlerde sürekli siyah çay içiyoruz. Bu bazen çok abartılı olduğu da oluyor, neredeyse koca bir demlik çay bitiveriyor. Tabi bu durum pandemi sürecinde evde kalmaktan kaynaklı da olabilir. Ancak zararını hissetmeye başladım ve ne yapıyorum diyerek araştırmaya başladım. İşte bu yazıda buradan doğdu diyebilirim. Siyah çay içmek faydalı mı ve ne kadar içilmeli, çok içmek zararlımı? Vs. bu yazıda elimden geldiğince uzmanların yorumlarıyla buna cevap bulmaya çalışacağım.

Öncelikle bana göre çay iyi demlenmeli, sallama çayı, çay olarak kabul etmiyorum. Çay haşlanmamalı. Çay demlenecek su bile çok önemlidir ve PH derecesi 7-8, minarelli doğal kaynak suyu olmalı. Siyah çayın demleme su derecesi 90 ve biraz üstü olmalıdır. Çayın tadı ve aromasını iyi alabilmek için porselen veya emaye demlik kullanılmalı. Su kaynadıktan sonra bir miktar beklenmeli ve kuru çay suyun üzerine yavaşça konulmalıdır. Demliğin ağzı kapatılmalı ve üzerine temiz bir bez parçası örtülmelidir. Demlenmesi için 15 dakika beklenmeli. Çay şekersiz ve sadece 1-2 damla limon sıkılarak içilmeli. Limon fazla olursa çayın tadı kaçar. Çay, yemekten 1 saat önce veya 2 saat sonra içilmelidir. Çay demlendikten sonra yarım saat içinde de tüketilmelidir.

 

Siyah çayın faydaları

Yaşam alanımızın olmazsa olmazı, milli içeceklerimizin en birincisi olan siyah çay içmek, hayatımızda bu kadar yer alırken sağlığımıza nasıl etki ediyor biliyor muyuz? Bu konuda yapılmış araştırmalar, bilimsel makaleler var. Ayvansaray Üniversitesi öğretim görevlilerinden Dr. Şeyda Bostancı ve bir kaç uzman arkadaşı ile birlikte çayın önemli bir antioksidan olduğuna ve çayın içinde bulunan L-teanin maddesinin faydalarına dair bilimsel bir makale yayınlamışlar. Alta kısımda bu çalışmalara dair atıflar göreceksiniz. Kendilerine ve uzman arkadaşlarına teşekkür ederiz.

Çayda bulunan L-teanin maddesi neye yararlıdır?

Çayda bulunan L-formunda olan doğal teanin maddesi çay bitkisinin kökünde glutamik asit ve etilaminden sentezlenir ve buradan genç yapraklara aktarılır. Çayın L-teanin içeriği çay yaprağının yaşı ve demleme süresine göre değişmektedir. L-teaninin maddesi sakinleştirici etkisi sayesinde çayın olumlu etkilere sahip olmasını ve mutluluk hormonu salgılamasını sağlamaktadır. Çayın içinde bulunan bu maddenin olumlu etkisi olarak, çay içen kişiyi rahatlatıp gevşetirken, aynı zamanda zinde ve uyanık kalmasına da yardımcı olmaktadır. L- teaninin kan basıncı ve hipertansiyonu azaltmadan, kemoterapötik ajanların antitümör aktivitesini arttırmaya, tümör büyümesini azaltmaktan nöron ölümünü önlemeye kadar sayısız sağlık etkisine sahip olduğu ifade edilmektedir.

Çay, damar ve kalp sağlığını korur:  

Siyah çayda bulunan flavonoid maddesi damarlardaki kan akışını desteklemektedir. Yine Harvard’da yapılan diğer bir çalışmada ise günde 3-5 bardak çay içen bir kişinin kalp krizi riskini yüzde 44 oranında azaltabileceği belirtilmektedir. Kötü kolesterol dediğimiz LDL kolesterol seviyesini, çay yüzde 11 oranında düşürebilmektedir. Amerikan Kalp Derneği’nin ‘Circulation’ adlı yayın organında yer alan araştırmaya göre günde birkaç bardak çay tüketiminin kalp krizi ve kardiyovasküler rahatsızlık riskini düşürdüğü ifade edilmiştir.

Çay, felç riskini azaltır.

Günde 3-4 bardak çay içen kişiler üzerinde 2009 yılında yapılan bir çalışmada, felç olma riskinin günde 1 bardak içenlere göre yüzde 21 oranında azalttığı tespit edilmiştir. ABD California Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada ise çayın felç geçirme riskini önemli derecede azalttığı belirtilmektedir. Araştırmada, 9 farklı yöntemle 4 bin 378 felç vakası incelenmiş; araştırmaya katılan bilim adamları, günde bir bardaktan daha az çay tüketen ve günde 3 ya da fazla bardak çay tüketen kişileri karşılaştırmışlar. Çıkan sonuca göre, günde 3 ya da fazla bardak çay tüketen kişilerde felç riskinin yüzde 21 oranında azaldığı görülmüştür.

Çay, ağız sağlığı açısından diş dostudur.

Yapılan çalışmalar, siyah çayda bulunan polifenollerin plak oluşumunu ve çürük oluşumuna neden olan bakteri gelişimini azalttığını göstermektedir. Yapılan diğer bazı çalışmalarda ise çayın bakterilerin çoğalmasını inhibe ettiği de vurgulanmaktadır. Bu nedenle yeterli miktarda çay tüketimi diş sağlığına katkıda bulunabilir. Ayrıca flavonoidlerin diş minesinin aside karşı direncini artırması da, diş sağlığını koruması açısından bir başka katkı sağlamaktadır.

Çay, sağlıklı bir bireyin içeceğidir.

Çayın kalorisi sıfırdır. Şekersiz olarak içildiği zaman hiç kalori içermez. Böylece, kilo kontrolüne yardımcı olur.  Özellikle karın çevresi yağlanmasını azaltırken, yağ yakımını destekleyici bir etki gösterir. Siyah çayda bulunan fitokimyasallar ile düzenli tüketim sağlandığında güçlü kemikleri destekler, kemik yoğunluğuna katkı sağlar, osteoporoz riskini azaltır. Siyah çayda bulunan tanenler aynı zamanda mide ve bağırsak hastalıkları üzerinde iyileştirici etki sağlar ve sindirim sistemi aktivitesini rahatlatır.
         


Çay kansere karşı koruyucudur:

Yapılan çalışmalar siyah çay tüketimi ile alınan polifenol ve kateşinlerin bazı kanser türlerinin oluşumuna karşı koruyucu etki oluşturduğunu göstermektedir. Örneğin düzenli olarak günde 2- 3 bardak siyah çay içen kadınlarda meme ve over kanseri oluşumunu azalttığı tespit edilmiştir. Ayrıca akciğer kanseri gelişimini de azaltmaktadır.

Çay diyabet riskini azaltır.

Özellikle Akdeniz Bölgesi'nde yaşayan yaşlı bireyler ile yapılmış çalışmalar da düzenli olarak günde 1-2 bardak siyah çay tüketimi yapıldığında, Tip 2 diyabet oluşumunun yüzde 70 oranında düşürülebildiği düşünülmektedir.

Çay bağışıklığı güçlendiren iyi bir antioksidandır.

Siyah çay içen bir vücut virüsler ile savaşır ve içeriğinde bulunan alkylamine antijenleri ile bağışıklık sistemini güçlendirir. Çaydaki flavonoidlerin antibakteriyel özelliklere sahip ve Polifenol içeriği yüksek olan siyah çay, DNA hasarını engelleme konusunda da etkilidir.

Çay enerjiyi artırır. 

Çayın kafein içeriği kahveden daha düşüktür. İşte bu açıdan çay diğer içeceklere göre daha faydalı etkileri yönünden öncelik verilmelidir.  Siyah çayda bulunan bu düşük kafein oranı, yüksek kafein içeriği olan diğer içeceklere göre kan akışına yardımcı olurken, beyin fonksiyonlarını da güçlendirir. Ayrıca metabolizma ve solunum sistemiyle kalp ve böbrekleri de uyarır.
                 


Siyah Çayın Zararları

Çay demir eksikliğine neden olabilir.

Demir eksikliği olan kişiler doktora danışarak çay tüketmesi gerekir.  Bu kişiler demir ilaçlarını çayla birlikte almamalı ve ilaç kullanımından bir saat önce veya 2 saat sonra çay içmelidirler. Çayın içerisinde doğal olarak bulunan polifenollerin, demir emilimini bloke etme ihtimali bulunmaktadır. Bundan dolayı çay içerken C vitamini açısından zengin ve demir emilimini artıran besinlerle birlikte tüketilmesi daha uygun olacaktır. Bu yüzden çaya limon atmak ve yemekten 2 saat sonra çay içmek önemlidir.

Çay böbrek rahatsızlıklarına ve idrar sorunlarına neden olabilir.

Fazla çay tüketimi, çayın içinde bulunan kafeinden dolayı, böbrek rahatsızlıklarına sebep olabilir ve sık idrara çıkmayı sonuç verir. Fazla alınan kafeinin oluşturduğu uyarım kişiye zarar verir ve mesaneye baskı yapar. Çayın içerisinde bulunan oksalat böbrek taşına neden olur ve mesaneyi çevreleyen kasların harekete geçirerek idrara çıkma sıklığın artmasına neden olabilir.

Çay hem kabızlık hem de ishale neden olabilir.

Çayın fazla tüketimi, çayın içinde bulunan tanen maddesinin vücuda fazla nüfuz etmesi kabızlığa neden olabilir. Bazı bünyelerde ise yine çay fazla içildiğinde, çayın içinde bulunan kafein maddesi sindirim sistemini uyararak ishale neden olabilir.

Çay mide rahatsızlığına neden olabilir.

Fazla içilen çayın içinde bulunan kafein maddesi midede çeşitli asidik maddeler üretilmesine neden olabilir. Bu durum da vücudun hazmedebileceğinden fazla olduğu zaman mide rahatsız olur. Ülser, gastrit ya da mide kanseri gibi hastalığa sahip olanlar çaydan uzak durmalıdır.

Çay uykusuzluğa ve Gerginliğe neden olabilir.

Fazla çay tüketimi, çayın içinde bulunan kafeinden dolayı, uykusuzluğa neden olabilir. Kafein fiziksel ve zihinsel olarak uyarır ve insomnia’ya neden olur. İnsomnia da beraberinde uyku düzeni sorunlarını getirir. Ayrıca, fazla ve çok demli içilen çay vücutta merkezi sinir sistemini de etkiler, sinirli ve gergin bir ruh haline neden olabilir.

Sıcak içilen çay yemek borusu kanserine neden olabilir.

Çok ve aşırı sıcak çay içildiğinde yemek borusundan geçerken yemek borusuna zarar verebilir. Bu durum yemek borusu kanserinin nedenleri arasında gösterilmektedir. Çayı sıcak değil ılık ve dengeli içmek yemek borusu kanserine yakalanma riskini azaltacaktır.

Çay vücudun şişmesine ve kurumasına neden olabilir.

Fazla çay içenler vücutlarında su ihtiyacını pek fazla hissetmezler. Çay, vücudun su ihtiyacını karşılamaz ve vücutta bulunan suyu çekip dışarı atar. Çay su gereksinimini gidermez. Çay idrar söktürücüdür, vücutta su kaybına neden olur. Dolayısıyla 1 bardak çay içen biri bunu telafi etmek için yerine mutlaka 2 bardak su içmelidir. Günde 4 bardaktan fazla çay içmek ve 2 litreden az su tüketmek vücudun ödem ve şişmesine neden olur. Sürekli kilo değişimi yaşayanların sebebi de aşırı çay tüketimine bağlı ödemdir.

Çay insülin direncinin artmasına neden olabilir.

Karaciğer hastalığı veya insülin direnci olan kişiler fazla çay tüketmemelidir. İnsülin direnci, karaciğer ve pankreasın sağlıklı çalışmadığını gösterir. Dolaysıyla fazla içilen çaydaki kafein maddesi karaciğer ve pankreasın düzenli çalışmasını engelleyebilir.

Çay dişlerin sararmasına neden olabilir.

Çok içilen çay, dişlerin sararmasına ve leke oluşumuna neden olur. Bu sorunu ortadan kaldırmak için çay içildikten sonra 1 bardak su ile ağız çalkalanmalıdır.

 

Sonuç Olarak,

Yaptığım araştırmalara göre, dengeli olmak kaydıyla gönül rahatlığıyla siyah çay içilebilir. Günde 3-4 bardak demli olmayan çay içmek insan sağlığına zararlı değildir ve bilakiste faydalıdır. Ancak her şeyin fazlası zarardır prensibiyle, çok fazla sıcak, aşırı demli, şekerli ve fazla fazla çay içmek uzmanlara göre, mide bulantısı, baş ağrısı, sinir bozukluğu, kalpte çarpıntı, elde titreme, demir eksikliği, kansızlık ve uykusuzluk gibi birçok soruna yol açabilir.